W szkole uczono nas zasady, że przecinek przed oraz (tak jak przed i) nie jest potrzebny. O ile w prostych pojedynczych zdaniach zasada ta ma rację bytu, o tyle w zdaniach złożonych lub po prostu bardziej skomplikowanych – już nie zawsze. Przecinek przed „oraz” niejednokrotnie jest potrzebny. Kiedy?
Kiedy postawić przecinek przed oraz?
Przecinek przed oraz stawiamy, gdy:
- występuje w zdaniu po zdaniu podrzędnym albo wtrąceniu:
Przyjechali z nami Krzysiek, który jest chory, oraz Marcin.
Obiecałem im jabłka, żeby nabrali sił, oraz trochę czekolady.
Dlaczego ma to sens? Dobrze to widać zwłaszcza w drugim przykładzie. Gdyby przed oraz nie postawić przecinka, zdanie mogłoby zostać zrozumiane w następujący sposób:
Obiecałem im jabłka. (Dlaczego?) Żeby nabrali sił i żeby nabrali trochę czekolady.
Oczywiście jest to zupełnie nielogiczne, stąd potrzeba postawienia przecinka.
- spójnik oraz zostaje użyty w zdaniu kilka razy i pełni wówczas taką samą funkcję:
Do restauracji weszli Jurek oraz Kasia, oraz Wiktoria.
Należy zabrać ze sobą chleb oraz kiełbaski, oraz ketchup.
Tutaj realizowana jest zasada, że przed podwojonymi spójnikami w tej samej funkcji stawia się przecinek. Podobnie jest w przypadku albo, ani itd.
Kiedy nie stawiać przecinka przed oraz?
- Nie postawimy przecinka przed oraz w następujących zdaniach:
Maciej oraz Robert zaprosili nas na koncert.
Zwykle czytam książki oraz oglądam dobre filmy.
Tutaj oraz występuje w zdaniu pojedynczym po raz pierwszy (przykład pierwszy) i jest spójnikiem współrzędności (przykład drugi).
- W takich przypadkach również przecinek jest niepotrzebny:
Marysia oraz Karol oglądali wystawy sklepowe oraz zastanawiali się nad zakupem.
Na egzamin przygotujcie się z baroku oraz oświecenia albo romantyzmu oraz pozytywizmu.
Wątpliwości dotyczące przecinka przed oraz
- Dlaczego w powyższych przykładach nie ma przecinka przed oraz, skoro spójnik się powtarza? Ponieważ użyty za drugim razem nie pełni funkcji analogicznej do pierwszego oraz.
W pierwszym zdaniu: pierwsze oraz tworzy podmiot szeregowy (Marysia oraz Karol), kolejne jest spójnikiem zdania współrzędnie złożonego (oglądali oraz zastanawiali się).
W drugim przykładzie: pierwsze oraz pokazuje równorzędność pomiędzy barokiem a oświeceniem, drugie – miedzy romantyzmem a pozytywizmem. Nie ma tutaj jednak równorzędności pomiędzy oświeceniem a romantyzmem (rozdziela je spójnik albo), aby można było postawić przecinek przed oraz powtórzonym.
- A kiedy w zdaniu już jest i, to czy oraz (w funkcji i) powinno zostać poprzedzone przecinkiem? To ciekawe pytanie. Można powiedzieć, że jedno z tych pochodzących od „czepialskich”. Ale po co tak mówić, skoro ten, kto się nad tym zastanawia (korektor, pisarz, copywriter, nauczyciel, uczeń) ma zupełną rację, że to robi!
Jeśli się zagłębić w zasadę (która brzmi: przecinek stawiamy przed spójnikami powtórzonymi, które pełnią identyczną funkcję), to odpowiedź nasuwa się sama. Przecinka przed oraz, które występuje jako drugie (po i), nie stawiamy. Zasada dotyczy spójników powtórzonych, a nie synonimicznych. Czyli:
Kupił jej czekoladki oraz róże, oraz jej ulubiony likier. – przecinek przed drugim oraz jak najbardziej potrzebny!
Kupił jej czekoladki i róże oraz jej ulubiony likier. – przecinek przed (już nie drugim, ale pierwszym) oraz nie jest potrzebny.