Cząstka -by w zależności od części mowy, po której stoi, może być pisana łącznie lub oddzielnie. Poniżej znajduje się wyszczególnienie, kiedy cząstkę -by piszemy łącznie.
Cząstkę -by piszemy łącznie w następujących przypadkach:
- z osobowymi formami czasowników, np. czytałabym, zeszłaby, wziąłby, pojechalibyście,
- ze spójnikami: aby, aczkolwiek, albo, albowiem, alboż, ale, ani, aż, bo, byle, chociaż, choć, czyli, gdy, gdyż, iż, jak, jakkolwiek, jako, jednak, jednakże, jeśli, jeżeli, lecz, nim, niż, ponieważ, przecież, skoro, tedy, to, więc, zanim, zatem, zaś, że (np. aczkolwiekby, albobyś, jednakżeby, ponieważbym, zanimby itd.),
- z wyrazami w funkcji bezosobowej w 3 os. rodzaju nijakiego, np. wypadałoby,
- z partykułami: ani, azali, bodaj, czy, czyż, gdzież, jakże, niech, niechaj, nuż, oby (np. bodajby, gdzieżby),
w wyrazach porównawczych: jakby, jakoby, niby.